Ultrabinafsha nurlar (UV) nimasi bilan xavfli
Ultrabinafsha nurlari teri qarishi, pigmentatsiya va teri saratonini keltirib chiqaradi. Quyosh nuri, siz quyoshda ataylab toblanmasangiz ham, tanangizga zarar yetkazadi: hujayralardagi DNK strukturasini buzadi, kasalliklar va erta qarishga olib keladi. Bu jarayon sezilmas tarzda kechadi — zararlar yillar davomida to‘planadi.
Havo bulutlimi? Farqi yo‘q — UV nurlari baribir teringizga yetib boradi. Qor, suv, asfalt — hammasi quyosh nurlarini aks ettirib, zarbani ikki karra oshiradi. Shunchaki ko‘chaga chiqqaningizda ham, teringizga zarar yetishi mumkin.
Sanskrin nima qiladi?
Sanskrin — krem, gel, sprey yoki kukun shaklidagi quyoshdan himoya vositasi. Uning tarkibida maxsus filtrlar bor, ular zararli quyosh nurlarini so‘rib oladi yoki qaytaradi va ularni teriga kirishiga yo‘l qo‘ymaydi. Bolalar uchun alohida, yumshoq formulali turlari ham bor.
Sanskrin terini yengilroq qilmaydi, oqartirmaydi va davolamaydi. U faqat UV nurlarining zararini oldini olishga yordam beradi — va shu orqali teri salomatligini saqlaydi.
.jpg)
Q"Sanskrin — bu shunchaki kosmetika emas, teri kasalliklarining oldini olish uchun zarur vosita."
Homiladorlikni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz, quyidagi tekshiruvlardan o‘tish muhim:
Bolalar haqida ham unutmang: 6 oylikdan boshlab ularga maxsus, yumshoq tarkibli quyoshdan himoya vositalarini ishlatish tavsiya etiladi. Tarkibida sink oksidi va titan dioksidi bo‘lishi shart — ular bolalar terisi uchun xavfsiz.
UV darajasini qanday bilsa bo‘ladi?
Har kuni sizga foydali bo‘ladigan raqam — bu UV-indeksi, bu ko‘rsatkich 0 dan 11+ gacha bo‘ladi. Indeks qanchalik yuqori bo‘lsa, tashqarida quyoshda himoyasiz yurish shunchalik xavfli. Bu indeksni oddiy ob-havo ilovalarida topish mumkin.
Agar UV-indeksi:
- 1—2: xavf deyarli yo‘q
- 3—5: sanskrin surish va bosh kiyim bilan ko‘chaga chiqish tavsiya etiladi
- 6—7: sanskrinni surish shart!
- 8—10: teri uchun xavfli, soyada yurganingiz yaxshi
- 11+: juda yuqori daraja, hatto qisqa vaqt quyoshda bo‘lish ham zararli. Himoya maksimal bo‘lishi kerak.
Maxsus mobil ilovalar ham bor — ular faqat UV-indeksni ko‘rsatibgina qolmay, qachon sanskrin surtish kerakligini va ochiq havoda qancha vaqt xavfsiz qolish mumkinligini ham eslatib turadi. Masalan, UVLens, UVIMate yoki SunSmart Global UV ilovalari. Ularni bepul yuklab olish mumkin, ammo pullik obuna bilan qo‘shimcha imkoniyatlar ochiladi: teri turiga mos sanskrin tavsiyalari, quyoshda qancha vaqt xavfsiz yurish mumkinligini hisoblab berish yoki kunlik vitamin D normasini olish uchun individual maslahatlar beriladi.
SPF nima va to‘g‘ri sanskrin qanday tanlanadi?
Har bir quyoshdan himoya qiluvchi kremlarning ustida SPF belgisi bo‘ladi — bu "Sun Protection Factor", ya’ni quyosh nurlaridan himoya darajasi degani. Yonidagi raqam esa krem qanchalik UVB nurlaridan himoya qilishini ko‘rsatadi — aynan shu nurlar terini kuydiradi. Masalan, SPF 15 taxminan 93% UVB nurlarini, SPF 50 esa 98% gacha to‘sib beradi.
Yozda, ayniqsa O‘zbekiston quyoshi ostida, SPF 50 va undan yuqori himoyali sanskrinlardan foydalanish tavsiya etiladi.
Esda tuting: SPF faqat UVB nurlaridan, ya’ni kuyishdan himoya qiladi. Teri qarishiga, dog‘lar va hatto teri saratoniga sabab bo‘ladigan UVA nurlaridan himoya qilish uchun krem tarkibiga maxsus filtrlar qo‘shiladi. Bunday kremlarning qadoqlarida "UVA" belgisi (doira ichida), "PA+++", "PPD" yoki "broad spectrum" yozuvlari bo‘ladi.
Agar shunday belgilarni ko‘rsangiz, biling: bu vosita sizni kuyishdan ham, teri qarishidan ham himoya qiladi.
Yana nimalarga e’tibor berish kerak?
Do‘konda sanskrin tanlash oson ish emas. Do‘konlarda turli narx, nom va va’dalarga ega o‘nlab tyubiklar bor. Shunda adashib ketmaslik uchun bir nechta maslahat:
Qadoqdagi yozuvlarga e’tibor bering:
- water resistant — agar suzishni yoki sport bilan shug‘ullanishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz;
- non-comedogenic — yog‘li va muammoli teri uchun;
- fragrance free — agar teringiz sezgir yoki allergiyaga moyil bo‘lsa.
Terining turi ham muhim: quruq teri uchun moy yoki krem shaklidagi san-skrin, yog‘li teri uchun esa gel yoki yengil suyuq krem (fluid) olgan afzalroq.
Sanskrinni to‘g‘ri surish
Sanskrinni quyoshga chiqishdan 30 daqiqa oldin tananing ochiq joylarga surish kerak, chunki filtrlar ishga tushish uchun vaqt kerak. Har ikki soatda bir marta sanskrinni yangilab turish tavsiya etiladi, ayniqsa agar cho‘milgan yoki terlagan bo‘lsangiz.
Makiyajni buzmaslik uchun kun davomida maxsus UV-filtri bo‘lgan kukun yoki SPF-sprey ishlatishingiz mumkin.
Sanskrinni qayerdan sotib olsa bo‘ladi va uning narxi qancha?
Sanskrinlarni dorixonalardan, supermarketlarning go‘zallik bo‘limlaridan va internet-do‘konlardan topish mumkin. O‘zbekistonda ularni Wildberries yoki Ozon kabi onlayn bozorlarda, shuningdek, Comax yoki Kokos+ singari Koreya kosmetika do‘konlarida sotib olsa bo‘ladi.
O‘zbekistonga yetkazib beradigan chet el saytlari ham bor — masalan, Ubuy yoki iHerb.
Narxlar turlicha. Biroq faqat narxiga qarab xarid qilish no’tog’ri. Yaxshi sanskrin arzon ham bo‘lishi mumkin, asosiysi tarkibida samarali filtrlar hamda UVA va UVB nurlaridan himoya bo‘lishi kerak.
Quyida quyosh nurlaridan samarali himoya qiladigan va barcha teri turlari uchun mos keladigan bir nechta sinovdan o‘tgan hamyonbop vositalar keltirilgan: Aveeno Baby SPF Steek, Biore SPF UV, Round Lab SPF, Natural Perfection Double Sun Stick.
Qachon dermatologga borish kerak?
Hech bo‘lmasa yiliga bir marta dermatolog ko‘rigidan o‘ting. Mutaxassis sizdagi holatlar — tug‘ma dog‘lar, xol va teri o‘zgarishlarini tekshiradi. Bu tez va og‘riqsiz jarayon.
Agar teringizda g’alati dog‘lar paydo bo‘lsa yoki xolingiz o‘zgarib qolsa — rangi o‘zgarsa, qichishsa yoki qonasa — vaqtni o‘tkazmang — zudlik bilan shifokor ko‘rigidan o‘ting.
