Sayohatga tayyorgarlik
Mashinani atigi bir oy oldin olgandik. Hozirgacha faqat Chorvoqgacha borib kelardik, lekin bu jiddiy sinov emas. Bu gal esa to‘ppa-to‘g‘ri Issiqko‘l! Mashina gibrid, demak xohlasaangiz benzin, xohlasangiz elektr. Biz uchun bu — erkinlik: o‘tirib, xohlagan joyga ketish mumkin.
Sayohatni oldindan rejalashtirgandik, shoshilmadik. Hujjatlarni tayyorladik, narsalarni yig‘dik. Yo‘lda kafega to‘xtab ovora bo‘lmaslik uchun ovqatni o‘zimiz bilan oldik: non, pishloq, kolbasa, suvni blok-blok qilib. Hatto kichkina ko‘chma sovutkichni ham unutmadik — issiqda juda asqotdi.
Pul masalasida esa biroz xato qildik. Asosiy qismi kartada edi, yonimizda esa ikki yuz dollarday bor edi. Yetadi deb o‘yladik, lekin ko‘lga borgach, kartalar deyarli ishlamadi. Bankomat va ayirboshlash joylarini qidirib ancha vaqt yo‘qotdik.
Yo‘l: marshrut va to‘xtashlar
Toshkentdan to‘liq zaryad va deyarli to‘la bak bilan chiqdik. Yo‘lda ikkita qo‘shimcha zaryad oldik: Ahangaronda va Namanganda, chunki yo‘l o‘rtasida energiya tugab qoladimi deb xavotirlandim. Benzinni asosan “Lukoyl” va “Gazprom” zapravkalaridan oldik. Mashina yoqilg‘ining sifatiga sezgir, shuning uchun ishonchli joyni tanladik. Safarning boshida 20 dollar atrofida, ko‘lga borgach esa butun bakni 45 dollarga to‘ldirdik.
Borib-kelishda jami 3000 km yo‘l bosdik. Yo‘l bo‘yi manzaralar ajoyib edi: osmonda burgutlar, yaylovlarda otlar, tong otishi va hayratomuz quyosh botishlari. Kichik shaharlarni ko‘rib o‘tdik, yuzlab surat va video tushirdik.
Lekin oxirgi qismi biroz qiynadi. Issiqko‘lga yaqinlashganda yaxshi yo‘llar birdaniga chuqurlarga to‘lib qoldi. Go‘yo yarim mamlakat qazib tashlangandek. Ba’zi joylarda asfalt butunlay yo‘q edi, asta-sekin yurishga to‘g‘ri keldi. Mashina shikastlanmasligi uchun ehtiyot bo‘ldik. Orqaga qaytgach, texnik ko‘rikdan o‘tkazdim.
Shunday qilib, Issiqko‘lga kechga yaqin yetib bordik.
Chegara: nimalarni to‘lash va rasmiylashtirish kerak?
Chegaradan o‘tishda ham chiqishda ham to‘lov qilish kerak. Mashinani esa ro‘yxatdan o‘tkazish va sug‘urta qilish shart. Ro‘yxatsiz mashinani chiqarmaydi, sug‘urtani keyin ham olish mumkin, lekin yaxshisi darrov qilish.
O‘tishda oddiy ID-karta ham, xorijiy pasport ham o’tadi.
Chiqish va kirish uchun to‘lov. Har bir o‘tishda 20 600 so‘m to‘laysiz. payme’da “Chegaradan o‘tish to‘lovi” bo‘limida bir daqiqada to‘lash mumkin. Ehtimol, naqd ham bo‘lar, lekin men sinab ko‘rmaganman. Qirg‘iz tarafida esa to‘lovni naqd so‘mda qabul qilishadi va chek berishadi.
Mashinani ro‘yxatdan o‘tkazish. Bu yerda ikki yo‘l bor:
- Navbatda turib, oynadan rasmiylashtirish.
- Yoki men qilgandek: QR-kodni skaner qilib, hammasini onlayn to‘ldirish.
VIN, pasport ma’lumotlarini kiritdim, maqsadiga “Issiqko‘l go‘zalliklarini ko‘rish” deb yozdim. Chegarachilar arizani hujjatlar bilan solishtirib, o‘tkazib yuborishdi.
Страховка машины. Mamlakatga kirganda OSAGO mahalliy majburiy sug‘urtani olish kerak. O‘zbekistondagi sug‘urta o’tmaydi. Sug‘urtasiz kirsangiz, nafaqat jarima, balki bir necha yilga mamlakatga kirishga ham taqiq qo‘yishlari mumkin.
Chiqishda darrov “yordamchilar” yopishib, hammasini tezda qilib berishni taklif qilishadi. Men “o‘zim onlayn qilaman” deb xato qildim.
“Beeline KG” sim-kartasini 170 somga oldik, tezda yoqib sug‘urta qilamiz deb o‘yladik. Lekin simkani faollashtirishning o‘zi bir necha soat ovora qildi va baribir ishlamadi. Natijada uch kun sug‘urtasiz yurib, har to‘xtashda asabiylashdik. Omadimiz kelib, hech kim to‘xtatmadi. Sug‘urtani keyinroq Cholpon-Otada 11,5 $ (143 ming so‘m atrofida)ga oldik.
Xullas, men qilgan xatoni takrorlamang — sug‘urtani darrov chegarada oling.
Turar joyni band qilish layfxaklari
Uy-joyni oldindan, booking.com orqali oldik. Besh kunga, besh kishiga — 812$. Bir odamga 166$ dan tushdi.
Bron qilayotganda bir tadbirkor sayohatchining blogida ko‘rgan maslahatlarini ishlatdim. Haqiqatdan ham foydasi bo‘ldi.
Eng arzon variantni tanlamang. Odatda ular eski uy yoki ko‘ldan uzoqda bo‘ladi. Biz o‘rtacha narxdagisini oldik va xo‘jayinga yozib qo‘ydik.
Bron izohida istaklaringizni yozib qo‘ying. Agar imkon bo‘lsa, xo‘jayin hammasini tayyorlab qo‘yadi. So‘ramasangiz — hech kim o‘zi bermaydi.
Men istaklarni yozdim: barbekyu zonasi, terassa, hordiq uchun joy, mashina qo‘yiladigan hovli. Borganimizda xo‘jayin bizga boshqa, undan ham yaxshiroq uy berdi — chunki unda aynan shu narsalar bor edi.
Yashash uchun ro‘yxatdan o‘tish
Qirg‘iziston qonuniga ko‘ra, besh kungacha ro‘yxatdan o‘tmasdan yurishingiz mumkin. Lekin ko‘proq qolsangiz, albatta rasmiylashtirish kerak. Agar chiqishda ro‘yxat bo‘lmasa, jarima va qayta kirishga taqiq bo‘lishi mumkin. Shuning uchun yaxshisi uni qilish.
Bizning ro‘yxatni uyning xo‘jayini qilib berdi. Hujjatlarni berdik, o‘zi hokimiyatga borib, hammasini rasmiylashtirdi. Rasmiy narxi 632 som (7 $ atrofida), lekin biz 1500 somdan (15 $) to‘ladik — vaqtini sarflagani uchun.
O‘zingiz borib rasmiylashtirish ishlamaydi: uy xo‘jayini bo‘lmasa, sizga yashashga ruxsat berishmaydi. Shu sababli, uy egasi odatda qo‘shimcha haq oladi.
Pul va hisob-kitoblar
Biz sodda o‘ylab, Qirg‘izistonda hamma joyda kartada to‘lash mumkin debmiz. Shuning uchun asosiy pulimizni Visa kartada olib chiqqan edik. Tezda ko‘proq naqd olmaganimizga afsus qildik.
Terminallar ko‘pincha ishlamaydi. Viloyatlarda bo‘lsa ham, ko‘proq “nosoz” turadi. Zapravkalarda kartada to‘lash mumkin, lekin kafe, do‘kon yoki bozorlarda — deyarli imkonsiz.
Bu yerda asosan QR-kod va naqd yuradi. Mahalliylar bank ilovalaridan foydalanadi, ko‘proq «M-Bank» orqali. QR bilan hatto sadaqa ham berish mumkin — ko‘chadagi tilanchilarda ham kod bor. Lekin chet el kartasi bilan to‘lasangiz, ikki marta konvertatsiya bo‘lgani uchun qimmatroq tushadi.
Pul yechishda komissiya ham baland. Bankomatdan karta orqali pul olganimizda bizdan 4% ushlab qolishdi. Ya’ni, har 100 dollardan yana 4 dollar chiqadi — juda qimmat. Shuning uchun yoningizda dollar olib borib, joyida almashtirgani yaxshi.
Bozorda mahsulot olish yoki mashina qo‘yish joyida ham terminal yo‘q, ko‘pincha ishlamaydi. Naqd pul — eng yaxshi variant.
Keyingi safar darrov sumni somga almashtirib olamiz va ko‘proq naqd olamiz, shunda bankomatlarda yugurib komissiyaga pul ketmaydi.
Qayerlarga bordik va qancha to‘ladik?
Biz Bosterida joylashgan Wood House’da yashadik. Bu yopiq hudud, o‘zining shaxsiy plyaji bor. Juda toza, osoyishta va jim. Yaqinida “Oltin qumlar” plyaji bor — kimga shovqin, musiqa va ko‘ngilochar joy kerak bo‘lsa, o‘sha tomonga borgan ma’qul.
Plyajda supda, bananda, gidroskuterdan uchish mumkin, hatto g‘ildirakli attraksiondan turib ham Issiqko‘lga qarash mumkin.
Issiqko‘l — faqat plyaj emas. Har kuni boshqa joylarga chiqib, yangidan-yangi manzaralarni ko‘rdik. Grigoryev va Semyonov daralariga bordik, “Ertak” kanyoniga ham kirib chiqdik.
Grigoryev va Semyonov daralari. Kirish pullik: odamlar va mashina uchun alohida hisoblanadi. Birinchi kuni bizdan 580 som olishmoqchi bo‘lishdi, lekin 500 somga kelishdik, ertasi kuni esa 380 som to‘ladik: uch odam va 80 som mashina uchun.
Manzaralari zo‘r: tog‘lar, daryo, yaylovdagi otlar. Yo‘l-yo‘lakay mahalliylar asal va mevalar sotadi. Biz 1 kg asalni 670 somdan (taxminan 10 $) oldik. Keyin esa pastroqda u 500 som ekanini bilib qoldik. Lekin turist bo‘lganimiz uchun ortiqcha to‘lab qo‘yibmiz.
Qiyomiy (oblepixa) esa sotib olmadiq — u yerda xuddi begona o‘tdek ko‘p. O‘zimiz taxminan 1 kilo terib kelib, Toshkentga olib keldik.
Qo‘ziqorin masalasida esa omadimiz kelmadi. Yo‘lda 1 kg qo‘ziqorin 1500 som (20$ atrofida) edi. “O‘zimiz yig‘ib olamiz”, deb, sotib olmadiq. Natijada turli xil zaharli qo‘ziqorin yig‘ibmiz, yaroqlisidan esa 500 grammdan zo‘rini ham topa olmadik.
“Ertak” kanyoni. Bu joy Issiqko‘lning janubiy sohilida joylashgan. Kirish 50 som odam boshiga, mashina uchun to‘lov yo‘q. Yo‘l juda og‘ir: ko‘p joylari qazilgan, chuqurlar, tuproq yo‘llar. Biz 5 soatdan ko‘proq shu yo‘lda yurib, charchadik. Lekin afsus qilmadik: qizil, o‘yib qo‘ygandek qoyalar haqiqiy ertakday taassurot qoldiradi.
Orqaga yo‘l — Bishkek orqali
Qaytishda Bishkek orqali ketishga qaror qildik. Mashinani 47 $ ga to‘ldirib, Cholpon-Atadan yo‘lga tushdik.
Issiqko‘lning tinch hayotidan keyin Bishkek bizga shovqin va gavjum tuyuldi, lekin faqatgina O‘sh bozoriga kirish uchun ham u yerga borishga arziydi. Avtoturargoh bir soatiga 50 som. Biz bozorda uzoqroq yurgan bo‘lsak ham, bir soatlik to‘lov oldik — bu yerda vaqtga uncha e’tibor berishmaydi shekilli.
Do‘stlar va qarindoshlarga 10 $ ga sovg‘alar oldik, yo‘lga esa meva, sabzavot va baliqdan taxminan 30 $ sarfladik.
Bozordan keyin yo‘lni davom ettirib, uyga qarab yo‘l oldik. Bu yo‘nalishda yo‘llar silliqroq edi, shuning uchun qaytish ancha tez bo‘ldi.
Sayohat va xarajatlar yakuni
Biz barcha xarajatlarni bitta jadvalga yozib bordik: kim qancha to‘ladi, necha odamga bo‘linadi, har kimning ulushi qancha chiqdi. Oxirida hech kim “men ko‘proq sarfladim” demadi.
O‘rtacha bir kishi uchun 7 kunlik safar 321 $ ga tushdi — yashash, ovqat, ko‘ngilochar joylar va mashina yoqilg‘isi bilan birga.
Bizga bu format yoqdi va keyingi safar Chernogoriyaga borishni niyat qildik — yangi, qiziqarli safar bo‘ladi.
Bir haftada besh kishi uchun jami 2247 $ sarfladik.
Bir haftada besh kishi uchun jami 2247 $ sarfladik.
